H Αρετή πορεία προς το «ΕΥΖΗΝ», η αρχαία Ελληνική φιλοσοφική σκέψη πρόταση της ΣΤΕΓΗΣ ΕΥΖΩΙΑΣ και ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ στα σημερινά αδιέξοδα.

Η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας ανέδειξε και την κατάρρευση των πολιτισμικών δομών της κοινωνίας μας που είχαν επενδύσει ως κριτήριο αξιολόγησης ευζωίας στον υλικό πλούτο, με πρότυπο το δυτικό τρόπο ζωής. Οι κανόνες και οι νόμοι περί αληθείας, αγάπης, δικαίου, ήθους, νομιμότητας, αλληλεγγύης εκτροχιάστηκαν από την αρχετυπική τους έννοια . Οι Έλληνες σήμερα αναζητούν απεγνωσμένα διεξόδους στα τόσα καθημερινά άλυτα ζητήματα που προκύπτουν. Οικονομικά, πολιτισμικά, συναισθηματικά, ζητήματα σχέσεων μέσα στην οικογένεια και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Αναζητούν άλλες αξίες, νέο σημείο αναφοράς να σηματοδοτήσει την πορεία της ζωής τους στο αύριο για τους ίδιους, την οικογένειά τους ,την πατρίδα τους , την ανθρωπότητα.

Πρόταση της ΣΤΕΓΗΣ ΕΥΖΩΙΑΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ως πρότυπο και σημείο αναφοράς για την πορεία της ζωής, το «ΕΥΖΗΝ» . H ΑΡΕΤΗ ο τρόπος κατάκτησής του. Όπως στην Αρχαία Ελληνική Σκέψη αναφέρονται.

«Ω Αρετή, αντικείμενο των μόχθων του ανθρωπίνου γένους, ωραιότατο θήραμα του ανθρώπινου βίου, προς χάριν σου κι αυτό το θάνατο θεωρούν ζηλευτή τύχη οι Έλληνες και τον πιο σκληρό κι αδιάκοπο μόχθο. Ω Αρετή, τόση αγάπη ξέρεις να εμπνέεις αγάπη αθάνατη και ανώτερη από το χρυσό κι απ΄ τους γονείς κι απ΄ τον ξεκούραστο ακόμη ύπνο.
Για σένα αρετή ο υιός του Δία Ηρακλής υπέφερε μύρια κακά για να σε κατακτήσει»

Αριστοτέλης από το «Βίοι Φιλοσόφων» του ιστορικού Διογένη Λαέρτιου

Έτσι στην εποχή την οποία ζούμε της πνευματικής παρακμής όπου η έννοια των ηθικών αρετών ή αντίστοιχων παρεμφερών εννοιών έχουν αμβλυνθεί και τείνουν να ξεχαστούν, ο ύμνος του Αριστοτέλη στην Αρετή είναι ένα ανάχωμα στην παρακμάζουσα κοινωνία μας. Κατανοούμε πλέον πως η οικονομική κρίση που βιώνουμε αποτελεί μία μεγαλύτερη κρίση αξιών που έχει ξεκινήσει με την υποτίμηση των ανθρωπιστικών επιστημών και την τοποθέτηση της αρχαίας Ελληνικής φιλοσοφίας σε πλαίσιο θεωρητικό , χωρίς τελικά ουσιαστική σημασία για τη ζωή μας . Η φιλοσοφία είναι τρόπος ζωής. Μήπως ήρθε η ώρα να επιστρέψουμε στην αρχή , να δούμε εάν και πως μπορεί να δώσει λύσεις στα σημερινά αδιέξοδα;

Είναι ανάγκη να εμπνευστούμε από τον παραπάνω ύμνο προς την Αρετή, όπου επισημαίνεται από τον Αριστοτέλη πως είναι ποιο πολύτιμη και από όλο το χρυσάφι του κόσμου και πως είναι ικανή να μας οδηγήσει στην ευδαιμονία.

Ακούσαμε για την Αρετή πρώτη φορά στα παιδικά μας χρόνια από τον μύθο, όπου ο Ηρακλής ο γιός του Δία και της Αλκμήνης κλήθηκε να διαλέξει σε ένα σταυροδρόμι μεταξύ κακίας και Αρετής. (Ξενοφών, απομνημονεύματα ). Εκείνος επέλεξε την οδό της Αρετής και με αυτή πραγματοποίησε δώδεκα άθλους που τον κατέστησαν ήρωα. Θαυμάσαμε τον Ηρακλή ήρωα και έκτοτε η Αρετή έμεινε ένα παραμύθι για μας, αφού ήρθαν προκλήσεις στην ενήλικη ζωή για ένα «επιτυχημένο» βίο όπως η κοινωνία επέβαλε που η Αρετή δεν είχε θέση σε αυτές. Αφομοιώσαμε αλλότρια από την Αρετή πρότυπα, προβήκαμε σε αθέμιτους ανταγωνισμούς σε επίπεδα εργασίας, απόκτησης πλούτου, ισχυρών εγώ μέσω αμφισβητούμενων αξιών κ.α.

Είναι ανάγκη να ανασύρουμε τον μύθο από το χρονοντούλαπο, κληροδότημα των προγόνων μας, μέρος της αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, διαχρονικός και σήμερα επίκαιρος όσο ποτέ. Τώρα, ας ταυτιστούμε με τον ήρωα των παιδικών μας χρόνων να αναζητήσουμε τον τρόπο πίσω από τον μύθο που θα μας οδηγήσει στο κλέος της δικής μας ύπαρξης μέσω της Αρετής!!!

Τι μας λέει ο Πλάτωνας για τον μύθο. «Στον αιώνιο και αναλλοίωτο κόσμο των ιδεών αντιστοιχεί μια γνώση που οι προτάσεις της έχουν αναγκαστική εγκυρότητα, αληθής λόγος. Ο μεταβαλλόμενος κόσμος των φαινομένων μπορεί να περιγραφεί με προτάσεις που μόνο πιθανότητα μπορούν να διεκδικήσουν. Εικός μύθος. Όπως δηλαδή ο κόσμος των φαινομένων είναι απλή εικόνα του αληθινού κόσμου των ιδεών , έτσι και ο εικός μύθος αποτελεί εικόνα, κατώτερη ως προς την εγκυρότητα και βεβαιότητα του αληθούς λόγου» (Πλάτων, Τίμαιος). Μήπως ο μύθος από την εικόνα του αληθινού κόσμου των ιδεών, γίνεται πέρασμα στον αληθινό κόσμο των ιδεών, εκεί όπου στεγάζεται η Αρετή;

O Wolfgang Denzinger, Γερμανός συγγραφέας λέει. «Στη δική μου αντίληψη, η Μυθολογία διηγείται τις νομοτέλειες της ανθρώπινης ζωής και τελικά τη διαδρομή της ανθρώπινης αυτεπίγνωσης. Δυστυχώς η μυθολογική αντίληψη παραμερίστηκε πλήρως από μια επιστημονική-ορθολογική αντίληψη των πραγμάτων. Μια επανασύνδεση με τους μύθους μπορεί να μας δώσει απαντήσεις και να μας οδηγήσει πέρα από τη διαμάχη της ζωής, τις αρρώστιες ή τις κρίσεις που αυτή επιφέρει. Ο μύθος περιγράφει ένα αόρατο επίπεδο, στο οποίο εμείς οι άνθρωποι έχουμε πρόσβαση. Η Μυθολογία περιγράφει διαδικασίες στο επίπεδο αυτό. Για να επιτευχθεί αυτό, γίνεται χρήση μιας γλώσσας «εικόνων», η οποία είναι κατά κάποιο τρόπο ικανή να φανερώσει το αόρατο πεδίο». Μήπως το αόρατο πεδίο είναι αυτό που ο Πλάτων στον Τίμαιο ονομάζει αιώνιο και αναλλοίωτο κόσμο των ιδεών και η γλώσσα των εικόνων ο εικός μύθος;

Ας προσεγγίσουμε λοιπόν την Αρετή τόσο όσο εκπληρώνει το στόχο αυτού του άρθρου, δηλαδή να ωθήσει τη σκέψη του αναγνώστη στο στοχασμό, προς μια άλλη εκδοχή ως τρόπου ζωής. Μέσα από τους διαλόγους του Πλάτωνα Πρωταγόρα, Πολιτεία κ.α., Αριστοτέλη τα Ηθικά Νικομάχεια κ.α. όπως από την Ελληνική Μυθολογία και άλλα Ελληνικά φιλοσοφικά κείμενα αναδύεται.

Ας προσπαθήσουμε να εκμαιεύσουμε την ουσιαστική γνώση της σκέψης των φιλοσόφων μας περί Αρετής και να φέρουμε τη φιλοσοφική σκέψη στη ζωή μας στην καθημερινότητά μας. Αυτή είναι η αξία της φιλοσοφίας. Να μας δώσει λύσεις που μας αφορούν στα ζητήματα που προκύπτουν κάθε στιγμή στη ζωή μας και απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν βαθύτερες ανησυχίες της ύπαρξής μας που είναι επίσης μέρος της ζωής μας.

Ποια είναι αυτή η οδός της Αρετής που επέλεξε ο Ηρακλής! Που συντελέσθηκε αυτό το οδοιπορικό και ποια ήταν αυτά τα κατορθώματα! Ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης (Άπαντα 4), αναφέρει το οδοιπορικό του Ηρακλή με τους άθλους που πραγματοποίησε και τους τόπους όπου οι άθλοι συντελέσθηκαν. Σε κάθε άθλο είναι παρούσα η Αρετή , γιατί αυτήν είχε οδηγό στην πραγματοποίηση των άθλων του ο Ηρακλής. Όπως φαίνεται μέσα από τα κείμενα σε κάθε μύθο αναδύεται η λειτουργία της Αρετής σε διαφορετικά επίπεδα κατανόησης και υλοποίησης. Ο ήρωας ακολουθεί συγκεκριμένα βήματα για την διεκπεραίωση του άθλου.

Τα βήματα είναι:

Α) Φρόνηση. Σκέψη. Παρατηρώ τον εαυτό μου. Τα πιστεύω μου , οι πεποιθήσεις μου είναι αποτελεσματικά για την καθημερινότητά μου; Η γνώση που έχω για εμένα τους άλλους είναι επαρκής; Τα συναισθήματά μου με φέρνουν πλησιέστερα με το βίωμα της εσωτερικής ειρήνης και της ειρηνικής συσχέτισής μου με τους άλλους; Είμαι Εγώ και οι άλλοι ή Εγώ και Εμείς; Δημιουργώ από ανάγκη και ανασφάλεια ή για τη χαρά της δημιουργίας; Τώρα παρατηρώ τις σκέψεις , τα συναισθήματα και τα αποτελέσματα που παράγουν στη ζωή μου. Αν το αποτέλεσμα δεν το βρίσκω αποτελεσματικό είμαι έτοιμος να αμφισβητήσω και να αναθεωρήσω. Το πρώτο βήμα έχει γίνει. Το εγώ όπου συνήθως δηλώνει ότι όλα τα γνωρίζει, έχει επιτρέψει την αμφισβήτηση. Ο Σωκράτης στην «Απολογία » του που έχομε από τον Πλάτωνα, τόνισε πως ο «ανεξέταστος Βίος ου βιωτός ανθρώπω», δηλαδή δεν αξίζει να ζει κανείς μια ζωή που κυλάει χωρίς να εξετάζεται συνειδητά και ο Αιστάιν «Τα προβλήματα ποτέ δεν μπορείς να τα λύσεις με τον τρόπο σκέψης που τα γέννησε».

Β) Σωφροσύνη. Παρατηρώ, αναστοχάζομαι, εξετάζω τις σκέψεις μου, τα συναισθήματά μου, τα δεδομένα μου, τις πράξεις μου, ερευνώ, αναζητώ. Γνώση μέσα από τη σύγχρονη Ψυχολογία, τη σύγχρονη Φυσική, τα φιλοσοφικά κείμενα, Θρησκευτική Παράδοση. Όλα συσχετίζονται για να υιοθετήσει ο νους το Λογικό , αυτό που είναι ποιο αποτελεσματικό στην καθημερινότητα για εμάς και τους άλλους. Το Λογικό που η φιλοσοφία υμνεί, εκφράζεται ως καλό από την Θρησκευτική μας Παράδοση. Σωφροσύνη λοιπόν είναι η επιλογή του Λογικού, «καλού» ως αποτέλεσμα νοητικής διεργασίας στην οποία συσχετίζονται δεδομένα. Είναι η κατά το εφικτό ανάκτηση «σώας φρένης».

Γ) Ανδρεία. Κάνω πράξη την σκέψη που υιοθέτησα, το Λογικό, το «καλό» την «σώα φρένη» . Η εμπειρία μου βασίζεται πλέον στην θεωρητική βάση της νέας σκέψης, συνειδητοποίησης όπως λέμε. Πράττω σύμφωνα με το νέο θεωρητικό υπόβαθρο. Ούτε αυτό το βήμα είναι εύκολο. Όταν έχω εκπαιδευτεί με έναν τρόπο και οι περισσότερο άνθρωποι γύρω μου έχουν την ίδια εκπαίδευση, τώρα πως θα διαφοροποιηθώ; Αναγνωρίζω το Λογικό, «καλό» δύσκολο να προχωρήσω σε πράξη . Θα διαχωριστώ φαινομενικά . Άσχετα πως ουσιαστικά ήμουν ήδη διαχωρισμένος και από τον εαυτό μου και από τους άλλους. Τώρα περνάω σιγά –σιγά από το Εγώ στο Εμείς. Χρειάζεται Ανδρεία για να πράξουμε ενάρετα!

Ε) Δικαιοσύνη. Το βίωμα της εμπειρίας. Βίωμα απελευθερωτικό, λυτρωτικό, βίωμα ειρήνης, δικαιοσύνης , αγάπης!!! Γιαυτό στην αρχαία Ελληνική Σκέψη, Γνώση και Αγάπη προχωρούν μαζί.

Ο Αριστοτέλης επισημαίνει πως η Αρετή είναι Θεωρία και Πράξη. Οι ίδιες οι ιδιότητες της Αρετής το τονίζουν. Γνώση και Πράξη. Η Αρετή απώλεσε την αξία της διότι διαχωρίστηκε από την πράξη και έμεινε να συζητιέται σε φιλολογικούς και φιλοσοφικούς κύκλους ως θεωρία μόνον. Όμως η Αρετή είναι πρωτίστως θέμα της ψυχολογίας, ως λύση στα αδιέξοδα που είναι το αποτέλεσμα των στερεότυπων του νού μας και της ομηρίας από τα συναισθήματα μας. Γνώση και Πράξη απαραίτητα μαζί. Αυτό είναι η Αρετή. Έτσι διαμορφώνεται ο χαρακτήρας μας.

Επανερχόμενοι στον ήρωά μας, στον ήρωα που ο κάθε ένας από εμάς μπορεί να γίνει τόσο όσο επιλέγει, παρατηρούμε πως κάθε άθλος επιτυγχάνεται σε διαφορετικά εξελικτικά βήματα ζωής. Πρωταρχικός στόχος στον άνθρωπο να εξασφαλίσει τον έλεγχο επί των ενστίκτων επιβίωσης. Μετά τον έλεγχο επί των συναισθημάτων του. Όταν θα είναι κύριος των συναισθημάτων του προχωρεί στην αμφισβήτηση ή μη των πεποιθήσεών του. Τέλος έχοντας τον έλεγχο του εαυτού του, αφού έχει δαμάσει την κατώτερη φύση του, πορεύεται και κοιτάζει προς τα πάνω. Μύθος Ηνιόχου στο διάλογο του Πλάτωνα, Φαίδρος.

Για να ανέβουμε τα βήματα στην πυραμίδα του Μάσλοου (Αμερικανός Ψυχολόγος) της ασφάλειας, της κοινωνικοποίησης, της αυτοεκτίμησης, της αυτοπραγμάτωσης, δεν είναι απαραίτητο να ξεπεράσουμε τους φόβους μας, τις αναποτελεσματικές πεποιθήσεις μας…

Και τι είναι άραγε τα τέρατα της Ελληνικής Μυθολογίας αυτά που σκοτώνει ο Ηρακλής…; και γιατί η Αρετή μας ζητεί να ερευνήσουμε, συσχετίσουμε και υιοθετήσουμε την «σώα φρένη»…..; Μήπως για να αναγνωρίσουμε τα τέρατα της ψυχής μας και να μην τα επιλέγουμε…; Οι ψυχολόγοι μας λένε πως το 95% της ψυχής είναι υποσυνείδητο.

Ο Ψυχολόγος Karl Jung είπε πως ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου δεν είναι μία φαντασίωση, αλλά μία πραγματικότητα. «Υπάρχουν πράγματα μέσα στην ψυχή που ζουν και λειτουργούν ακριβώς σαν να ήταν συνειδητά, ενώ το εγώ δεν υποπτεύεται καν την ύπαρξή τους. Η ψυχή μπορεί να παρατηρηθεί» Μήπως αυτά που παρατηρούσε ως αντίπαλα ο Ηρακλής ήταν και μέσα στην ψυχή του…;

Πόσο αυτονόητο είναι να γνωρίζουμε ποιοι είμαστε πέρα από το ονοματεπώνυμο και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας… Πόσο αυτονόητο είναι να γνωρίζουμε ότι στο φυσικό σώμα ρέει η δημιουργική πνοή και η άσκηση απαραίτητη για να βοηθά την ροή αυτή… Πόσο αυτονόητο πως οι τόσες εξειδικευμένες λειτουργίες της βιολογίας μας χρειάζονται συγκεκριμένες τροφές σε ποιότητα και ποσότητα για να επιτυγχάνεται η ισορροπία…

Πόσο αυτονόητο να αναγνωρίσουμε την ψυχή μας ως καθοριστικό παράγοντα , υπεύθυνο για την σωματική μας υγεία και την ποιότητα της ζωής μας γενικότερα… Πόσο αυτονόητο είναι να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας ως μέρος της εμπειρίας μας και να τα παρατηρούμε… Πόσο αυτονόητο είναι να παρατηρούμε τις σκέψεις μας και τις συμπεριφορές μας. Πονάμε εμείς, πονάμε τους άλλους… Πόσο αυτονόητο το ερώτημα, ΜΠΟΡΩ να πάω τη ζωή μου ένα βήμα παραπέρα, και αν ναι πως…; Πόσο αυτονόητο είναι να αναζητήσουμε απάντηση στο ερώτημα: ΜΕ ΓΝΩΡΙΖΩ; Τα αυτονόητα με μια λέξη ονομάζουμε ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ. Η Αυτογνωσία οδηγεί στο «ΕΥ ΖΗΝ» Η οδός της Αρετής μας οδηγεί σε αυτήν. Η Αρετή είναι προοπτική, είναι κατάκτηση, είναι οδοιπορικό. Είναι γνωριμία με το συνειδητό και κάθοδος στο υποσυνείδητο και… ότι μας αποκαλυφθεί!!! Είναι οδοιπορικό μέσα στον εαυτό μας. Είναι ταξίδι αυτογνωσίας που μας οδηγεί στην βαθύτερη ύπαρξή μας.

Σε μια εποχή όπου αμφισβητούμε, αγωνιούμε, αναζητούμε, μήπως η Αρετή είναι το επόμενο βήμα για εμάς, για τα παιδιά μας, τα εγγόνια μας… την Ελλάδα…. την ανθρωπότητα…

Σαίξπηρ
«Ω! Παντοδύναμε, γνωρίζουμε ποιοι είμαστε, αλλά δεν ξέρουμε ποιοι μπορούμε να γίνουμε»

Σημείωση. Στο άρθρο αυτό άπτονται απειροελάχιστα, μεγάλα γνωστικά πεδία. Στόχος ο σκεπτικισμός.

ΜΕ ΑΡΕΤΗ
ΤΕΡΖΑΚΗ ΜΑΡΙΑ