Ο Σύλλογος Ελληνικών Γραμμάτων και Τεχνών για την Ευζωία και Αριστεία,
στο πλαίσιο των δράσεών του με σκοπό την προαγωγή της αυτοβελτίωσης και της αυτογνωσίας του ανθρώπου σύμφωνα με τα πρότυπα των αρχαίων Ελλήνων «ΓνώθιΣεαυτόν» διοργανώνει Ημερίδα στο Πολιτιστικό Συνεδριακό Κέντρο Ηρακλείου την Κυριακή 22 Δεκεμβρίου με θέμα:
«Φιλοσοφία και Ψυχολογία συνομιλούν για τις Αρετές,
ως εργαλεία Αγωγής και Εκπαίδευσης»
Η Ημερίδα χαίρει της τιμής να διοργανώνεται με την Υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης και τη Συνεργασία του Εργαστηρίου Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής και Φιλοσοφίας της Αυτογνωσίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τα φαινόμενα των καιρών μας, πολεμικές συρράξεις, κοινωνικο-οικονομική και πολιτισμική κρίση, πολυσχιδείς απειλές, είναι αποτελέσματα της διασάλευσης των αντικειμενικών μέτρων των αξιών της ζωής. Παρατηρούμε άφωνοι τα ψυχολογικά, κοινωνικά και πολιτισμικά αδιέξοδα που αφορούν εμάς και ολόκληρη την ανθρωπότητα. Οφείλουμε να στοχαστούμε πως υπάρχουν γέφυρες που μπορούν να μας συνδέσουν με αυτά που νομίζουμε πως έχουν παντελώς χαθεί. Η φιλοσοφία από τα σπάργανά της είχε ως σκοπό την αναζήτηση της ευδαιμονίας για τον άνθρωπο, ως οσιότητα, νοητική και ψυχική κατάσταση, η οποία τον καθιστά ικανό, αφενός να αντεπεξέρχεται αποτελεσματικά σε όλες τις προκλήσεις της ζωής και, αφετέρου, να ανακαλύπτει συνεχώς βέλτιστες εκδοχές του εαυτού του.
Στόχος των εργασιών της Ημερίδας είναι να αναδυθεί:
– Πως η αρχαία φιλοσοφική σκέψη θεμελιώνεται σε δύο βασικές αρχές.
Πρώτη αρχή: Σκέφτομαι-συλλογίζομαι, μεταστρέφω τις εδραιωμένες πεποιθήσεις μου και πλησιάζω από την υποκειμενική άποψη, στο αντικειμενικά ορθό. Για να διακρίνω ποιος είναι ο δικαιότερος τρόπος να αλληλεπιδράσω με τον εαυτό μου και με τους άλλους. Ποιες πράξεις με ωφελούν και συγχρόνως δεν βλάπτουν τους άλλους. Είναι αρετές της σωφροσύνης και της φρόνησης.
Δεύτερη αρχή: Κάνω πράξη στην καθημερινότητά μου το αποτέλεσμα του συλλογισμού μου. Αυτό που ο συλλογισμός μού έδειξε ορθότερο, ωφέλιμο, άρα δίκαιο, με ανδρεία το κάνω πράξη. Σε όποια εμπειρία αλληλεπίδρασης με τον εαυτό και τους άλλους, αφήνω τον παλαιό τρόπο και συμπεριφέρομαι με τη νέα γνώση. Είναι αρετές της ανδρείας και της «εξάσκησης καθ’ έξιν». Ο συλλογισμός σμιλεύει και διευρύνει τον νου, η καθημερινή πράξη σμιλεύει και «μαλακώνει» την καρδιά.
– Πως οι φιλοσοφικές αρετές αφορούν όλους εμάς που ολοένα ο νους μας «αγκυλώνεται», η καρδιά μας «σφίγγεται» και η ταχύτητα με την οποία αλλάζει ο κόσμος μάς ωθεί πέρα από τα όριά μας. Τεχνητή νοημοσύνη, ψηφιακή πληροφορία, ψηφιακή εκπαίδευση, νέες απαιτήσεις στην οικογένεια και τη σχολική κοινότητα. Οι αρετές της κριτικής σκέψης, της φιλίας, της ανάληψης ευθύνης, της αλληλεγγύης μπορούν να γίνουν ανάχωμα στις προκλήσεις αυτές που φαντάζουν ανυπέρβλητες.
– Πως η Αριστεία, η Φιλοσοφία στα παιδιά, τα φιλοσοφικά διδάγματα, η τέχνη, η «Ελληνική Παιδεία» είναι πρόταση εφικτή και βιώσιμη για την αγωγή και την εκπαίδευση κάθε ανθρώπου και, ειδικότερα, κάθε παιδιού που είναι η ελπίδα για το αύριο.
Η διοργάνωση της Ημερίδας, με ελεύθερη είσοδο, υλοποιεί για τρίτη χρονιά τους σκοπούς του Συλλόγου μας, με την πρόταση της καλλιέργειας των φιλοσοφικών αρετών ως τρόπο ζωής.
** Το πρόγραμμα θα μεταδοθεί και ζωντανά, από το κανάλι μας στο YouΤube.
Δείτε και το αναλυτικό πρόγραμμα της Ημερίδας:
Δείτε την πρόσκληση της Ημερίδας:
Περιλήψεις Ομιλιών
Η φιλοσοφία από τα σπάργανά της είχε ως σκοπό την αναζήτηση της ευδαιμονίας για τον άνθρωπο, ως οσιότητα, νοητική και ψυχική κατάσταση, η οποία τον καθιστά ικανό αφενός να αντεπεξέρχεται αποτελεσματικά σε όλες τις προκλήσεις της ζωής και αφετέρου να ανακαλύπτει συνεχώς βέλτιστες εκδοχές του εαυτού του. Οι φιλοσοφικές αρετές αφορούν όλους εμάς που ολοένα ο νους μας «αγκυλώνεται», η καρδιά μας «σφίγγεται» και η ταχύτητα με την οποία αλλάζει ο κόσμος μας ωθεί πέρα από τα όριά μας. Οι αρετές της Σωφροσύνης, ανδρείας, φρόνησης, κριτικής σκέψης, της φιλίας, της ανάληψης ευθύνης, της αλληλεγγύης όπως από την αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη αναδύονται, μπορούν να γίνουν ανάχωμα στις προκλήσεις των καιρών μας που φαντάζουν ανυπέρβλητες.
Η Φιλοσοφία στα παιδιά, τα φιλοσοφικά διδάγματα, η τέχνη, η «Ελληνική Παιδεία», είναι προτάσεις εφικτές και βιώσιμες για την αγωγή και την εκπαίδευση κάθε ανθρώπου και ειδικότερα κάθε παιδιού που είναι η ελπίδα για το αύριο.
Ο βίος κατ’ αρετήν είναι η ζωή που βασίζεται στη συνειδητή καλλιέργεια των αρετών και στην πραγμάτωση του ανθρώπινου δυναμικού.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) δεν είναι μια νέα ιδέα. Η σύλληψή της ανάγεται στην αρχαιότητα. Τη βρίσκουμε στους αρχαίους μύθους – στις κατασκευές του Ηφαίστου, όπως ο Τάλως, η Πανδώρα, οι υπηρέτριες από χρυσό – και στα αυτόματα των Ήρωνα και Φίλωνα. Σήμερα αναπόφευκτα βρίσκεται στο επίκεντρο του επιστημονικού, κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος εξαιτίας της ζάλης που μας προκαλεί η ιλιγγιώδης ανάπτυξή της, ιδιαίτερα τα τελευταία λίγα χρόνια.
Στον αγώνα μας να την κατανοήσουμε, πριν γίνει ανεξέλεγκτη, μας φέρνει αντιμέτωπους με κρίσιμα ερωτήματα. Πώς θα καταφέρουμε να συμβιώσουμε αρμονικά μαζί της; Τι σημαίνει, μεταφυσικά και θεολογικά, η δημιουργία μιας υπερ- ανθρώπινης οντότητας από τον ίδιο τον άνθρωπο; Πώς μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την ύπαρξή μας και τον κόσμο γύρω μας; Ποιες είναι και ενδέχεται να είναι οι επιπτώσεις της στο περιβάλλον, στις νοητικές μας λειτουργίες αλλά και στην ίδια μας τη φύση; Θα μας κατακτήσει; Θα αφανιστούμε ως είδος;
Η παρούσα ομιλία επιχειρεί να αποσαφηνίσει τι είναι η ΤΝ, πώς εξελίχθηκε, ποια είναι τα οφέλη της και ποιες οι προκλήσεις που θέτει. Συζητά το πώς μπορούμε να ευ-συμβιώσουμε μαζί της και τι αυτό σημαίνει για το μέλλον της αγωγής και της εκπαίδευσης. Για την ανάλυση αυτή, προτείνω να προσεγγίσουμε τη σχέση μας με την ΤΝ μέσα από τέσσερις διακριτές κατηγορίες: (α) η ΤΝ νοημοσύνη εξωτερικά του ανθρώπου ως εργαλείο (β) η ΤΝ εσωτερικά του ανθρώπου (γ) ο άνθρωπος εσωτερικά της ΤΝ (δ) η ΤΝ εξωτερικά του ανθρώπου ως αυτόνομη οντότητα.
Σε κάθε κατηγορία διερευνώνται τόσο οι υπάρχουσες όσο και οι δυνητικές δυνατότητές της ΤΝ και της συμβίωσή μας μαζί της, παράλληλα με τους κινδύνους που μπορεί να αναδυθούν, προτρέποντας την υιοθέτηση μιας κριτικής στάσης απέναντι τους. Το κεντρικό μήνυμα της εισήγησης είναι ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν προέρχεται από την ίδια την ΤΝ, αλλά από τη δική μας παθητική αποδοχή μιας ουτοπικής ή δυστοπικής εκδοχής του μέλλοντος από τους κατέχοντες εξουσία, λόγω της αμάθειας και της έλλειψης καλλιέργειας της κριτικής σκέψης εκ μέρους μας.
Η ιστορία της Αρετής διαχρονικά, θα μπορούσε να είναι ένα δεύτερος τίτλος της ομιλίας αυτής. Μέσα στα περιορισμένα χρονικά πλαίσια μιας εικοσάλεπτης εισήγησης γίνεται σύντομη αναφορά στις παιδαγωγικές έννοιες της Αγωγής και της Διδασκαλίας. Εισαγωγή στις αφηρημένες έννοιες ιδίως των «Στάσεων και Αξιών ζωής», που αποτελούν και την αφετηρία της περιήγησης. Στη συνέχεια γίνονται νύξεις στην έννοια της Αρετής, σε παιδαγωγικά πλαίσια και εστιάζεται στο πως διαμορφώνεται διαχρονικά, στις διάφορες ιστορικές περιόδους.
Πιο συγκεκριμένα, η ιστορική αναδρομή, διακρίνεται σε στάδια. Ξεκινά από τον Πρωτόγονο άνθρωπο, και απλώνεται στη Μυθολογία, στις οργανωμένες κοινωνίες. Εξετάζεται η διάσταση της Αρετής στην αρχαία Ελλάδα – Κλασική αρχαιότητα, στον Μωσαϊκό Νόμο και στη Ρωμαϊκή περίοδο. Επεκτείνεται στην Χριστιανική διδασκαλία και στους Πατέρες της Εκκλησίας. Στην περίοδο του Μεσαίωνα, στην Νεότερη εποχή των Ανακαλύψεων και των κοινωνικών επαναστάσεων.
Ιδιαίτερο βάρος δίδεται τέλος, στην έννοια της Αρετής και της διδασκαλίας της, στην σύγχρονη περίοδο της καθημερινής ζωής. Μιας ευμετάβλητης περιόδου με την έκρηξη των γνώσεων, τις τεχνολογικές προόδους, την ψηφιακή επανάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά και τους δυο φονικούς πολέμους που λυσσομανούν στη γειτονιά μας.
Προσεγγίζονται και προσφέρονται παραδείγματα, δυνατότητες, βιβλιογραφία και πηγές. Ενώ η εξαγωγή συμπερασμάτων, για τη δυνατότητας διδασκαλίας της Αρετής καθώς και «περί του πρακτέου» από το κοινωνικό σύνολο, τους γονείς, τους μαθητές και τους πολίτες γενικά, σηματοδοτούν την ολοκλήρωση της σύντομης αυτής περιήγησης.
Η σχολική κοινότητα στην Ελλάδα σήμερα αντιμετωπίζει μια σειρά από προκλήσεις και προβλήματα. Από την ανεπαρκή συνεργασία μεταξύ σχολείου και οικογένειας και τα αρνητικά πρότυπα των ενηλίκων, μέχρι τα δυσλειτουργικά οικογενειακά περιβάλλοντα και την ψυχική εξουθένωση των εκπαιδευτικών, τα προβλήματα αυτά παραμένουν άλυτα και επηρεάζουν και τους τρεις βασικούς πυλώνες που απαρτίζουν τη σχολική κοινότητα -παιδιά-γονείς-εκπαιδευτικούς. Μέσα από ένα ταξίδι γνωριμίας του πώς λειτουργούσε η σχολική κοινότητα στην Αθήνα της κλασικής εποχής, και μέσα από τις έννοιες της ανάληψης ευθύνης και της αλληλεγγύης, όπως αρχετυπικά τις γνωρίζουμε κυρίως από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, δίδονται προτάσεις για το πώς μπορούμε να οδηγηθούμε και σήμερα στην επίτευξη του ανώτατου σκοπού, που είναι η αγωγή και εκπαίδευση των παιδιών και των νέων. Τονίζεται η σπουδαιότητα της καλλιέργειας των αρετών ως τη μοναδική προϋπόθεση που μπορεί να δημιουργήσει τις συνθήκες, για την επίτευξη της συνεργασίας μεταξύ των τριών φορέων, έτσι ώστε να εξυπηρετήσουν τον στόχο.
Η ιστορία της μετάδοσης γνώσης εξελίχθηκε από την προφορική παράδοση στην αρχαιότητα, στη γραφή και τις βιβλιοθήκες του Μεσαίωνα, μέχρι την τυπογραφία του Γουτεμβέργιου, και στη συνέχεια στα μέσα μαζικής ενημέρωσης του 20ού αιώνα. Σήμερα, το διαδίκτυο και οι ψηφιακές πλατφόρμες προσφέρουν πρωτοφανή πρόσβαση στη πληροφορία, συνοδευόμενη όμως από νέες προκλήσεις. Η προσωποποιημένη πληροφόρηση των σύγχρονων ψηφιακών πλατφόρμων συχνά περιορίζει την έκθεση σε διαφορετικές απόψεις, υπονομεύοντας εντέλει τον διάλογο και την αντικειμενική πληροφόρηση. Η ψηφιακή τεχνολογία επιταχύνει τη διάδοση ψευδών ειδήσεων, ενώ οι αλγόριθμοι των κοινωνικών δικτύων πολλές φορές, εμμέσως, εκπαιδεύουν τους χρήστες στην μη λογοκριμένη αναμετάδοση τους. Από την άλλη η ανάπτυξη εργαλείων δημιουργικής ΤΝ στον χώρο των chat bots συνοδεύεται από το πρόβλημα των «παραισθήσεων» (hallucinations), ενώ τα deepfakes με τη σειρά τους έρχονται να αμφισβητήσουν την αξιοπιστία των οπτικοακουστικών μέσων, που μέχρι πρότινος συνήθως θεωρούνταν αναμφίβολα έγκυρα. Ποια θα πρέπει άραγε να είναι η στάση μας απέναντι στις νέες αυτές σύγχρονες προκλήσεις; Με οδηγό μας τους αρχαίους Έλληνες φιλόσοφους, κάνουμε κάποιες σκέψεις.
Η ομιλία πραγματεύεται τη βαθιά επίδραση της ψηφιακής πραγματικότητας στις ζωή μας προσφέροντας τόσο ευκαιρίες όσο και προκλήσεις, ιδιαίτερα στον ευαίσθητο τομέα της εκπαίδευσης. Εξετάζονται οι θετικές πτυχές της ψηφιακής εποχής, ενώ παράλληλα υπογραμμίζονται οι κίνδυνοι που απορρέουν από την πρόωρη και υπερβολική έκθεση στην τεχνολογία.
Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδεται στη σημασία της καλλιέργειας της κριτικής σκέψης ως θεμελιώδους εργαλείου για την αποτελεσματική πλοήγηση στον σύγχρονο κόσμο. Η κριτική σκέψη παρουσιάζεται σε συνάρτηση με θεμελιώδεις αρχές της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, και συγκεκριμένα με την μέθοδο της συλλογιστικής του Αριστοτέλη, προσφέροντας ένα διαχρονικό πλαίσιο για την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη.
Στη σύγχρονη εποχή, η ανάγκη ενίσχυσης της αυτονομίας μας είναι πιο επιτακτική από ποτέ, καθώς οι πληροφορίες και οι επιλογές μας επηρεάζονται ολοένα και περισσότερο από εξωτερικούς παράγοντες. Στόχος είναι να προωθηθεί μια πιο συνειδητή και στοχαστική προσέγγιση στη λήψη αποφάσεων και στη διαμόρφωση αξιών, εξασφαλίζοντας έτσι μια ουσιαστικότερη και πιο αυτόνομη στάση ζωής.
Η παρούσα εισήγηση έχει ως στόχο να αναδείξει την έννοια της μεσότητας, του μέτρου, ως ρυθμιστή της ψυχικής μας ισορροπίας σε συνάρτηση με τον ορισμό που μας δίνει ο Αριστοτέλης για την Αρετή στα Ηθικά Νικομάχεια. Ο σύγχρονος άνθρωπος βιώνει τις υπερβολές και τις ελλείψεις μέσα στον ψυχισμό του και στο πεδίο έξω από αυτόν που του υπόσχεται την ψευδαίσθηση μιας πληρότητας. Παραγκωνίζοντας την εσωτερική του ζωή, το εν δυνάμει του, εγκλωβίζεται στην αδράνεια και την παθητικότητα όσον αφορά τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις χωρίς να ενεργοποιεί και να αξιοποιεί τις εγγενείς εσωτερικές ενεργητικές διεργασίες για να στοχαστεί. Η Αρχαία Φιλοσοφία όπως και η σύγχρονη επιστήμη της Ψυχολογίας υποστηρίζει ότι η διαχείριση των συναισθηματικών μας διαθέσεων και των επιλογών μας με κριτήριο την αναζήτηση του μέτρου μέσα μας είναι επιτεύξιμη και ότι και η μεσότητα μπορεί να καλλιεργηθεί ώστε να γίνουμε περισσότερο ψυχικά ανθεκτικοί στις προκλήσεις της ζωής.
Στην ομιλία παρουσιάζεται η σκέψη και οι προτάσεις του Πλάτωνα για την παιδεία και την αγωγή όπως αυτές εκφράζονται μέσα από τους διαλόγους του «Πολιτεία» και «Νόμοι». Στα 2 αυτά έργα, που λειτουργούν συμπληρωματικά, ο Πλάτων μιλά για τον ορισμό της παιδείας και της αγωγής, τις βασικές αρχές που πρέπει να τις διέπουν και παρουσιάζει ένα πλήρες πρόγραμμα αγωγής και εκπαίδευσης από την γέννηση των παιδιών ως την ενηλικίωση.
Εντοπίζονται οι πολλές καινοτομίες των έργων ως πιθανές πηγές έμπνευσης για παρεμβάσεις στην παιδεία του σήμερα: Το ξεκάθαρο του σκοπού της παιδείας που είναι να αναπτύξει τις αρετές στις ψυχές των νέων, η κάλυψη από την γέννηση ως την ενηλικίωση, το υποχρεωτικό της εκπαίδευσης για αγόρια και κορίτσια ακόμα και στην χρήση των όπλων, η φροντίδα για ισόρροπη ανάπτυξη σώματος κα πνεύματος, η αποτροπή από την πίεση για επιδόσεις για τα λιγότερο ικανά παιδιά, ο έλεγχος των δημιουργιών ποιητών και τραγωδών για καταλληλόλητα για χρήση στην παιδεία, η σημασία της σταθερότητας έναντι της ανεξέλεγκτης καινοτομίας,
Η φιλοσοφία από την αρχαιότητα έως σήμερα έχει διαφοροποιηθεί ως προς τη θέση της στην εκπαίδευση. Από αγωγή της ψυχής, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, αποτελεί σήμερα ένα θεωρητικό μάθημα με διαφορετική στόχευση από την ανάδειξη και τη μεταλαμπάδευση των αρετών στους νέους. Το σχολείο της αγοράς εστιάζει στην ανάπτυξη δεξιότητων που ανταποκρίνονται στα δεδομένα της σύγχρονης εποχής, παραβλέποντας την ενάρετη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών.
Σε αντιδιαστολή με τα παραπάνω, επανέρχεται η ανάγκη του σχολείου του έθνους, το οποίο θα εστιάζει στην προοπτική της αρετής και θα καθοδηγεί τα παιδιά μέσω της φιλοσοφίας στη διαμόρφωση μιας ενάρετης ολότητας. Μέσω της διερευνητικής μάθησης, οι αρετές αποδεικνύεται πως είναι διδακτές και μάλιστα κατάλληλες, για να μπορέσουν τα παιδιά να κατευθυνθούν προς τον «κατ’ αρετήν βίον». Η παραπάνω μέθοδος διδασκαλίας μπορεί να αποτελέσει ένα εφαλτήριο ανάδειξης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των χαρισματικών παιδιών, τα οποία θα είναι σε θέση να επικοινωνήσουν τις υψηλές δεξιότητές τους στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Ο ανταγωνισμός ανέκαθεν απασχολούσε τον άνθρωπο καθώς παρατηρείται πως εγγενής και έμφυτη είναι η τάση του ανθρώπου για κυριαρχία και επιβολή. Έτσι, στις σύγχρονες κοινωνίες η επιλογή του ανταγωνισμού μοιάζει μονόδρομος ενώ, δεν είναι λίγες οι φορές που αρνητικά συναισθήματα όπως φόβος και αίσθημα κατωτερότητας αναδύονται. Ενίοτε, εκλαμβάνεται δε ως απειλή. Στην αντίπερα όχθη, συναντάμε την άποψη ειδικών που κάνουν λόγο για την ευεργετική επίδραση του ανταγωνισμού στο άτομο αφού το ωθεί στην πρόοδο και την εξέλιξη μέσω της κινητοποίησής του τρέποντας το σε ένα διαρκές κυνήγι «τελειότητας» και «αριστείας».
Όμως, τι πραγματικά σημαίνει αριστεία; Η ομηρική διάσταση της αριστείας ταυτίζεται τόσο με την ανδρεία στο πεδίο της μάχης όσο και με την ανδρεία για την κατάκτηση των αρετών. Ο Όμηρος συσχέτισε την αριστεία και με την αριστοκρατική καταγωγή. Ωστόσο, ο Πλάτωνας στην Ιδανική Πολιτεία τόνισε πως κάθε πολίτης, ανεξαρτήτου καταγωγής, δύναται να αναζητήσει «το Αγαθό», αυτό το ανώτερο, το ύψιστο που ωθεί την ψυχή σε ανάταση (ανάβασιν) και διακρίνεται για τις αρετές του: τη σοφία, την ανδρεία, τη σωφροσύνη και τη δικαιοσύνη. Αντίστοιχα, ο Αριστοτέλης κάνει λόγο για το «άριστον» ή αλλιώς ευδαίμονα βίο (ευ ζην) που αποτελεί τον ανώτερο σκοπό του ανθρώπου, εξαρτάται από τη συνήθεια (έξης) και τη διαρκή εκπαίδευση σε αυτό. Από τα κείμενα του Πλουτάρχου διαφαίνεται πως αριστεία και παιδεία είναι συνυφασμένες, με την παιδεία να αποτελεί το μοναδικό δρόμο για την κατάκτηση μιας ενάρετης και ευδαίμονος ζωής. Προϋπόθεση αποτελεί η παρουσία δασκάλου που καθοδηγεί και εμπνέει στην αρετή.
Τέλος, η έννοια της αριστείας κατά την αρχαιότητα αναδεικνύονταν και μέσα από αθλητικούς αγώνες και θρησκευτικές τελετές, τα Παναθήναια και τους Ολυμπιακούς αγώνες. Το «ευ αγωνίζεσθαι» και το «ευ αμιλλάσθαι» αποτελούσε προέκταση των αρετών του άριστου ή «καλού κ’ αγαθού πολίτη» και εναρμονίζονταν πλήρως με το «ευ ζην» και το μέτρο. Πόσο θα μπορούσε να μεταβληθεί η ζωή μας αν η ευγενής άμιλλα, με όλες τις αρετές που την χαρακτηρίζουν, υιοθετείτο σήμερα σε κάθε μας βήμα και σε κάθε μας σχέση;
Ο καθένας μας, μέσα στη ζωή του, κάποια στιγμή έχει αναρωτηθεί τουλάχιστον μία φορά με ποιον τρόπο πρέπει να πράττει. Σε αυτό το ερώτημα, απάντηση έδωσε ο Πλούταρχος, και, συγκεκριμένα τα «Ηθικά» του. Εκεί μιλάει για το πώς τα παιδιά πρέπει να πράττουν και για τη συμβολή του γονέα και του δασκάλου. Αναγνωρίζει, λοιπόν, τρία χαρακτηριστικά στον άνθρωπο: τη «Φύση», τον «Λόγο» και τη «Συνήθεια». Η «Φύση» είναι η έμφυτη προδιάθεση προς την Αρετή. Ο «Λόγο» είναι η εσωτερική ικανότητα να διδαχθεί κανείς την Αρετή. Η «Συνήθεια» έρχεται ως μετουσίωση των δύο πρώτων. Αυτά πρέπει να ασκούνται στα παιδιά από τη μικρή τους ηλικία, σε συνδυασμό με την επίβλεψη του γονέα, που τα ωθεί προς τον Ενάρετο βίο. Έπειτα, με τη συμβολή του δασκάλου και χρησιμοποιώντας τη φιλοσοφία, τα παιδιά οδηγούνται στον Ενάρετο βίο. Παράδειγμα για τα παραπάνω βρίσκουμε στους «Βίους Παράλληλους», μέσα από τη βιογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Εκείνος ήταν εκ φύσεως χαρισματικός και ασκούταν στον Λόγο με τις επιταγές της συνήθειας, οι οποίες περιλαμβάνουν την εργασία και τη χαλάρωση. Στην εφηβεία του, διδάχθηκε από τον δάσκαλό του, τον Αριστοτέλη, τη φιλοσοφία στο άλσος των Μουσών, που του είχε παραχωρηθεί από τον πατέρα του, Φίλιππο Α΄. Έπειτα, κατά τα χρόνια της εκστρατείας του και μέχρι το τέλος της ζωής του, εργαζόταν πάντα με Ανδρεία, ακολουθώντας τις διδαχές ενός Ενάρετου βίου. Η μοναδική σύγκριση που έκανε για τους ανθρώπους αφορούσε μόνο την Αρετή. Το μεγάλο δώρο που ήθελε να προσφέρει στους υπηκόους του ήταν το «Ευ ζην».
Ο Αίσωπος, μια αξιομνημόνευτη προσωπικότητα της αρχαιότητας, συνδέεται με μύθους που παραμένουν ζωντανοί και διαχρονικοί, προσφέροντας πολύτιμα ηθικά διδάγματα, μέχρι και σήμερα. Οι ιστορίες του, εμπνευσμένες από την Ομηρική παράδοση, χρησιμοποιούν αλληγορίες και προσωποποιήσεις για να αναδείξουν αξίες όπως η ταπεινότητα, η επιμονή και η ενσυναίσθηση. Με την απλότητα του λόγου και τη χρήση ζώων ως συμβολικών φορέων, οι μύθοι του Αισώπου καλούν τον αναγνώστη να κατανοήσει βαθύτερες αλήθειες για την ανθρώπινη φύση και τη ζωή. Η διδακτική αξία των μύθων αυτών αναδεικνύεται τόσο ιστορικά όσο και σήμερα, καθώς προσφέρουν ένα ιδανικό πλαίσιο για τη διαπαιδαγώγηση του ατόμου και την καλλιέργεια αρετών όπως η φιλία, η αλληλεγγύη και η δικαιοσύνη. Μέσα από παραδείγματα ιστοριών όπως «Το Λιοντάρι και το Ποντίκι» και «Οι δύο φίλοι και η αρκούδα», οι μύθοι διδάσκουν τη σημασία της καλοσύνης, της συνεργασίας και της εμπιστοσύνης. Επιπλέον, προτείνονται δημιουργικές εφαρμογές των μύθων στην εκπαίδευση, όπως η δραματοποίηση και η σύνθεση μύθων από τα παιδιά, ενισχύοντας δεξιότητες και ικανότητες όπως, η δημιουργικότητα, η αυτοπεποίθηση και η αυτοσυγκέντρωση. Οι μύθοι του Αισώπου παραμένουν αναλλοίωτοι στον χρόνο, λειτουργώντας ως φάροι σοφίας που εμπνέουν μικρούς και μεγάλους, αναδεικνύοντας αρετές που μπορούν να διαμορφώσουν έναν καλύτερο κόσμο. Μέσα από την απλότητα των ιστοριών του, μας δίνεται η ευκαιρία να ανακαλύψουμε βαθύτερες αλήθειες για τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας.
Η τέχνη έχει δηλώσει την παρουσία της από τις αρχές της ανθρωπότητας. Η ιστορία μας επιβεβαιώνει ότι στάθηκε συνεργάτιδα της θρησκείας, για την αναζήτηση και την επικοινωνία της εσωτερικής δύναμης των ψυχών. Εκπροσώπησε τα ιδεώδη πολιτισμών και ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. αναγνωριζόταν ο παιδαγωγικός της ρόλος, όπου υποστηρίζεται μέχρι και σήμερα. Στον αίθριο χώρο της Ακαδημίας του Πλάτωνα υπήρχαν τα αγάλματα των μουσών, των προστάτιδων των τεχνών. Όλες μαζί οι τέχνες συνομιλούσαν και συνομιλούν για την διανοητική και αισθητική ανάπτυξή μας. Στην εποχή μας, αναγνωρίζονται τα οφέλη της από την παιδική μας ηλικία και προτείνεται στους ενήλικες ως βοήθεια αναζήτησης της εσωτερικής ισορροπίας. Καλλιτέχνης σημαίνει αυτός που ασχολείται με την τέχνη του κάλλους και στα αρχαία ελληνικά σήμαινε κυρίως το κάλλος της ενάρετης ψυχής.
