ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ – ΒΕΡΓΙΝΑ – ΟΛΥΜΠΟΣ
Είναι αληθινή χαρά, πλούτος μεγάλος να τριγυρνάς την Ελλάδα. Όλα, βουνά, ποταμοί, θάλασσες, πεδιάδες, «ανθρωπίζουνται» και μιλούν στον άνθρωπο μια σχεδόν ανθρώπινη γλώσσα. Η Ελλάδα είναι το φίλτρο που λαγαρίζει με αγώνα πολύ το χτήνος σε άνθρωπο, την ανατολίτικη σκλαβιά, σ’ ελευτερία και τη βάρβαρη μέθη σε νηφάλιο λογισμό. Δίνει πρόσωπο στο απρόσωπο, μέτρο στην αμετρία, ισορροπώντας τις συγκρουόμενες τυφλές δυνάμεις, τέτοια η αποστολή της πολυβασανισμένης στεριάς και θάλασσας που λέγεται Ελλάδα. Το κάθε Ελληνικό τοπίο είναι τόσο ποτισμένο από ευτυχίες και δυστυχίες με παγκόσμιο αντίχτυπο, τόσο γεμάτο ανθρώπινο αγώνα, που υψώνεται σε μάθημα αυστηρό και δε μπορείς να του ξεφύγεις, γίνεται κραυγή, και χρέος έχεις, να την ακούσεις.
~Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας στην Ισπανία
Οι τόποι που επιλέξαμε ετούτη τη φορά για να «πάρουμε το μάθημά μας» ήταν στη Βόρεια Ελλάδα. Από την Αλεξανδρούπολη με συνοδεία των γλάρων και των δελφινιών πλεύσαμε για Σαμοθράκη. Το όρος Σάος πρωτοαντικρίσαμε, αγέρωχο, πυραμοειδές που προμήνυε την «Καλλίστη» Σαμοθράκη. Ο Διόδωρος Σικελιώτης στα «Άπαντα» αναφέρει, πως έγινε ένας μεγάλος κατακλυσμός και οι κάτοικοι του νησιού για να σωθούν προσευχήθηκαν στους θεούς και έτρεξαν στα υψηλότερα σημεία του νησιού. Σε ανάμνηση της σωτηρίας τους έστησαν βωμούς στους θεούς. Μετά από αυτό, κάποιος Σάωνας που γεννήθηκε από το Δία και μια Νύμφη, έδωσε στο νησί το όνομά του. Ακολούθως, από τον Δία και την Ηλέκτρα γεννήθηκαν ο Δάρδανος, ο Ιασίωνας και η Αρμονία. Ο Δίας δίδαξε στον Ιασίωνα τη τέλεση των μυστηρίων. Αργότερα ο Ιασίωνας παντρεύτηκε τη Κυβέλη που αναφέρεται και ως μητέρα των θεών και γέννησαν τον Κορύβαντα. Ο Κορύβαντας όσους τελούσαν τα μυστήρια της μητέρας του Κυβέλης, ονόμασε Κορύβαντες. Δήμητρα, Ερμής, Διόνυσος, Πλούτος ήταν παρόντες και βοηθοί σε όσους συμμετείχαν στα μυστήρια. Λένε μάλιστα πως γινόντουσαν ευσεβέστεροι, δικαιότεροι και από κάθε άποψη καλύτεροι άνθρωποι οι άνθρωποι που συμμετείχαν σε αυτά, συνεχίζει ο Διόδωρος. Και ο Παυσανίας στο «Ελλάδος περιήγησις», αναφέρει πως, η συμμετοχή στα μυστήρια της Σαμοθράκης είχε ιδιαίτερη σημασία για την προστασία και την ευημερία των πιστών.
Με δέος προσήλθαμε στον επιβλητικό, αρχαιολογικό χώρο στο ιερό των μεγάλων θεών, αφού πρώτα μας είχε μαγέψει το τοπίο και τα εκθέματα στο σύγχρονο Μουσείο. Το Ανάκτορο, το Εποπτείον η Ιερόν, το θέατρο, το πρόπυλο του Πτολεμαίου και υψηλότερα όλων, ο ναός της Νίκης! Εκεί που έστεκε το άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης που τώρα στέκεται στο μουσείο του Λούβρου. Πως συνδέονται όλα αυτά… Κάτω από τη σκιά ενός δένδρου αναπαυτήκαμε και ο νους ζητούσε τόσες απαντήσεις. Τι ήταν αυτές οι τελετές- μυστήρια που μόνον οι μυημένοι γνώριζαν… Όμως πάλι ο Σικελιώτης αναφέρει, πως τους Κορύβαντες δίδαξαν στις τελετές οι Ιδαίοι Δάκτυλοι της Κρήτης και πως στη Κνωσσό οι τελετές αυτές ήταν για όλους τους ανθρώπους και δεν ήταν μυστικές. Και το άγαλμα της Νίκης…. μας παραπέμπει στη πτερόεσσα ψυχή του Φαίδρου του Πλάτωνα. Γιατί δέσποζε το άγαλμα ως το τέλος της μυστικιστικής εμπειρίας της ψυχής… μήπως να δηλώσει τη νίκη της ψυχής… όμως κάθε νίκη είναι αποτέλεσμα μιας σύγκρουσης. Η ψυχή με τι συγκρουόταν….τι το σημαντικό για τη ψυχή συντελούνταν… Στρατηλάτες, βασιλείς, στοχαστές, κ.α. προσήρχοντο στη Σαμοθράκη για να συμμετέχουν στα μυστήρια. Με απορίες πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Οι επόμενες ημέρες ήταν χαλαρωτικές και αναζωογονητικές με περιηγήσεις στη φύση. Το μπάνιο στα παγωμένα νερά της βάθρας του φονιά που εμείς χαριτολογώντας βαφτίσαμε βάθρα του φανού, ήταν εμπειρία μοναδική. Τα δένδρα, οι καταρράκτες, οι βάθρες, τα ρυάκια, τα πουλιά μα και τα κατσικάκια που κατά χιλιάδες είναι ελεύθερα στο νησί, μας θύμισαν το αναγραφόμενο στη Γένεση «… στις πρώτες ημέρες της δημιουργίας ο θεός δημιούργησε το φως, τον ουρανό, τη γη, τη θάλασσα. Στη συνέχεια, δημιούργησε τα φυτά , τα δένδρα και τα ζώα… Αυτός ο κόσμος, χρειαζόταν για τον άνθρωπο…».
Η διαδρομή Αλεξανδρούπολη – Λιτόχωρο, μας θύμισε τις σχολικές μας εκδρομές. Πότε απαλή μουσική και σιγοτραγούδημα, πότε έναν ελαφρύ υπνάκο και πότε πάλι γέλια, δυνατή μουσική και ξεφάντωμα. Το πρωί στο Λιτόχωρο αντικρύσαμε με συγκίνηση το σώμα του Ολύμπου, αγέρωχο σαν φύλακα, χρυσοπράσινο από τα φθινοπωρινά χρώματα και το φως του ήλιου που το έλουζε. Και κοιτώντας ψηλά και ψηλότερα, ο ουρανός, χωρίς σύννεφα, μας επέτρεψε να δούμε την κορυφή, τον Μύτικα. Κάπου εκεί λίγο χαμηλότερα, στα 2.100 μ., θα ήταν τις επόμενες ημέρες η ανάβασή μας.
Με τη γλυκιά προσμονή της ανάβασης στον Όλυμπο, ξεκινήσαμε για το αρχαίο Δίον, μια σημαντική πόλη της αρχαίας Μακεδονίας, που βρισκόταν στη μεγαλύτερή της ακμή κατά τη βασιλεία του Φίλιππου του Β΄ και του Μ. Αλεξάνδρου. Από τον Θουκυδίδη, τον Αρριανό, τον Στράβωνα ως τον Πλούταρχο έχομε αναφορές για την πόλη αυτή. Στην απλωσιά του καταπράσινου τοπίου που καταλαμβάνει ο αρχαιολογικός χώρος, περιηγηθήκαμε στα ερείπια των ναών του Ολυμπίου Διός, της Δήμητρας, των Μουσών, της Ίσιδας κ.α. Στον πλούσιο ίσκιο των πανύψηλων δέντρων, φανταστήκαμε το Μ. Αλέξανδρο να προσεύχεται και να ζητά βοήθεια από το Δία, για την εκστρατεία του στην Περσική αυτοκρατορία. Την τέλεση των μεγαλοπρεπών αγώνων «Ολύμπια τα εν Δίω», ανάλογων των Ολυμπιακών!!! Και βέβαια οι απορίες πολλές. Ένα παζλ η γνωριμία με τον αρχαίο Ελληνικό τρόπο ζωής και στη Σαμοθράκη και εδώ με τους Μακεδόνες, και μας έλειπαν τό. . . σα κομμάτια.
Με λαχτάρα ξεκινήσαμε την επόμενη ημέρα για ΑΙΓΕΣ-ΒΕΡΓΙΝΑ. Ανηφορίσαμε τον λόφο και βρεθήκαμε στο Βασίλειο των Αιγών, το Ανάκτορο της Βεργίνας που έχει χαρακτηρισθεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Μείναμε άφωνοι από δέος!!!
Γράφει η αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη στο Discover Veria:
«… Το ανάκτορο είναι το μεγαλύτερο οικοδόμημα της Κλασσικής Ελλάδας. Το αρχετυπικό οικοδόμημα χαρακτηρίζεται από την πολυτέλεια των υλικών, την εφευρετικότητα και την τελειότητα της εκτέλεσης, τα απροσδόκητα επιτεύγματα της τεχνολογίας που ανιχνεύονται σε όλα τα επίπεδα, και συγχρόνως από τη γεωμετρική καθαρότητα της φόρμας που διαμορφώνει ένα σύνολο απαράμιλλης ηρεμίας, κομψότητας και αρμονίας, όπου όλα υποτάσσονται στη γοητεία του μέτρου και συνδέονται μεταξύ τους με τον πυθαγόρειο λόγο, τον αριθμό φ 1,61 της χρυσής τομής. Το ανάκτορο των Αιγών μας εκπλήσσει με την δημοκρατικότητα της δομής του
Σεβάσμιο και ιερό σύμβολο της «πεφωτισμένης» μακεδονικής βασιλείας είναι χώρος συνάθροισης των Μακεδόνων. Ο Μακεδόνας βασιλιάς βρίσκεται πάντα στο ίδιο επίπεδο με τους εταίρους του, δίπλα και ανάμεσά τους, πρώτος πολίτης, «πεφωτισμένος» ηγεμόνας και καθόλου τύραννος. «Δεν ήταν και δεν είναι δίκαιο ο άριστος να δημιουργεί οτιδήποτε άλλο εκτός από ομορφιά» Πλάτων, Τίμαιος, 30α…». Με τις τελευταίες φράσεις να ηχούν στα αυτιά μας, γιόμιοι από αισθήσεις, κατηφορίσαμε το λόφο με την σκέψη πως ο Φίλιππος Β΄ εμπνεύστηκε από τη Πολιτεία του Πλάτωνα, για να δημιουργήσει την πόλη-κράτος των Μακεδόνων. Επέλεξε τον Αριστοτέλη να διδάξει τον Αλέξανδρο. Το Φιλόσοφο που δίδαξε και διδάσκει όλη την ανθρωπότητα με όλο το έργο του και ιδιαίτερα τα ΗΘΙΚΑ και τα ΛΟΓΙΚΑ.
Τα εκθέματα στο μουσείο των Βασιλικών τάφων καταδεικνύουν τη λαμπρότητα της πόλης των Αιγών. Δέος μπρος στην ασπίδα και την πανοπλία του Φιλίππου Β΄, τη χρυσή λάρνακα με τον ήλιο της Βεργίνας, το δεκαεξάκτινο αστέρι, η περίφημη τοιχογραφία της ολοζώντανης αναπαράστασης της αρπαγής της Περσεφόνης, φανερώνουν την αίγλη του Μακεδονικού Βασιλείου. Με τη χαρά κυρίαρχη, γνωρίζοντας πως ένας ηγεμόνας υπήρξε δίκαιος και με την λύπη να υποβόσκει, καθώς αναρωτιόμαστε, σήμερα τι μας εμποδίζει να έχομε ηγεμόνες εφάμιλλους του Φιλίππου ή του Αλέξανδρου, επιστρέψαμε στο Λιτόχωρο.
Όλυμπος-Πριόνια 11:00, πρωί. Εξοπλισμένοι με τα απαραίτητα, πειθαρχημένοι στους κανόνες της ανάβασης και με σεβασμό στον «τρόπο» του βουνού, ξεκινάμε το ταξίδι στο παραδεισένιο τόπο των θρύλων. Πόσοι και πόσα έχουν γράψει για τον Όλυμπο. Εμείς είμαστε αποφασισμένοι να μείνουμε σε σιωπή, να αφουγκραστούμε και να νοιώσουμε το κόσμο του. Ο Αίολος ησύχαζε και ο ήλιος λαμπερός μας συνόδευε. Ο Μύτικας επιβλητικός, μυθικός, κρυστάλλινος φαινόταν τόσο κοντινός και η ανάβαση γινόταν ακατάβλητα. Οι εικόνες πρωτόγνωρες. Κατάφυτες πλαγιές από οξιές, δρυς, πεύκα και έλατα, φαράγγια και τρεχούμενα νερά. Ζώα του δάσους με κυρίαρχο το αγριόγιδο. Και εκεί στην απόλυτη ηρεμία και αρμονία, αίφνης κουδουνάκια ακούγονται, απόκοσμα… Είναι το κομβόι των ζώων που μεταφέρουν τις προμήθειες στα καταφύγια. Τα γαϊδούρια και μουλάρια με σκυφτό το κεφάλι, φορτωμένα και αφοσιωμένα στον άνθρωπο προχωρούν την δύσκολη ανάβασή τους. Συγκινημένοι παραμερίζουμε να περάσουν.
Στον Όλυμπο δεν πατάς, με ευγένεια «ακουμπάς το σώμα του». Το δειλινό φθάσαμε στο καταφύγιο «Σπήλιος Αγαπητός». Το τζάκι άναβε, η ζεστή σούπα μας περίμενε, οι κουκέτες με τις ζεστές κουβερτούλες επιβεβαίωναν την αίσθησή μας πως είμαστε σε ένα τόπο «μυθικό και παραδεισένιο». Το πρωί κοιτάξαμε τον ήλιο όταν ανέτειλε, τον Μύτικα, στρέψαμε το βλέμμα ολόγυρα σε όλο το τοπίο και εκφράσαμε την ευγνωμοσύνη μας στον δημιουργό και την δημιουργία του. Ευχαριστήσαμε τους εργαζόμενους στο καταφύγιο και ιδιαίτερα την υπεύθυνη κα Ζολώτα για την εγκάρδια υποδοχή και φροντίδα τους. Πήραμε το πρωινό μας και ξεκινήσαμε την κατάβαση. Και πάλι ο ουρανός καταγάλανος, ο ήλιος λαμπερός και ο Αίολος με ένα μικρό διαλειμματάκι το πρωί, «αποσύρθηκε» και πάλι σε «ανάπαυση». Ο Μύτικας και οι άλλες κορυφές, «άγρυπνοι φύλακες».
Αμίλητοι επιστρέψαμε. Οι σκέψεις πολλές. Έχουν γραφεί τόσα για τον Όλυμπο. Η ονομασία «Όλυμπος» είναι πανάρχαια. Εμφανίζεται τον 14ο αιώνα π.χ. στα Ορφικά κείμενα. Μετέπειτα στον Ησίοδο και Όμηρο κ.α. Ολυμπιακοί αγώνες, Ολυμπία, Ολύμπιος Δίας και τόσα άλλα σχετικά με τον Όλυμπο. Τι είναι τελικά ο Όλυμπος; Βουνό… τόπος… σύμβολο… κατοικία θεών… έννοια…ιδέα… Εμείς τα αφήσαμε αυτά για τους στοχαστές, ερευνητές, και ταυτιστήκαμε με τον Όλυμπο όπως ο Αριστοφάνης αναφέρει στη κωμωδία «ΕΙΡΗΝΗ». Ανεβήκαμε στον Όλυμπο της ψυχής μας. Στην ανάβασή μας παρατηρήσαμε τους φόβους μας, την εγκράτειά μας, την ευγνωμοσύνη μας, την αλληλεγγύη μας, τη δικαιοσύνη μας, τον σεβασμό στη φύση. Παρατηρήσαμε που μπορούμε να φθάσουμε στην προοπτική να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι, αναμετρηθήκαμε με τις αρετές που μαθαίνουμε. Αυτό μας φέρνει ποιο κοντά στη γνωριμία με τον εαυτό μας και μας καθιστά καλύτερους ανθρώπους. Και εν τέλει ο Όλυμπος μας «ψιθύρισε»: «…Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας, τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι, τέτοια στο δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις, αν μέν΄ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει…».
Και όπως κάθε φορά συνηθίζουμε, το ταξίδι μας ολοκληρώθηκε με γιορτή, σε μια όμορφη ταβέρνα στη Θεσσαλονίκη, αφού πρώτα περπατήσαμε στην πλατεία Αριστοτέλους και ανεβήκαμε τα σκαλιά του Άι Δημήτρη.
Και τα μορφωτικά ταξίδια συνεχίζονται όπου κι αν είμαστε.
ΜΕ ΑΡΕΤΗ
ΜΑΡΙΑ ΤΕΡΖΑΚΗ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αριστοφάνης. (1994). Ειρήνη. (Τ. Ρούσσος, Μεταφρ.) Αθήνα: Κάκτος.
- Αρριανός. (2004). Αλεξάνδρου Ανάβασις (Τόμοι 1-4). (Γ. Α. Ράπτης, Μετάφρ.). Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.
- Ησίοδος. (2022). Θεογονία. Στο Έργα και Ημέρες – Θεογονία – Η Ασπίδα του Ηρακλή – Μαρτυρές για τη Ζωή και τα Έργα του (Σ. Γκιργκένης, Μεταφρ.). Αθήνα: Ζήτρος.
- Θουκυδίδης. (2010). Θουκυδίδου Ιστορίαι. Πελοποννησιακός Πόλεμος. (Α. Γιαγκόπουλος, & Ζ. Μαλαθούνη, Μεταφρ.) Αθήνα: Ζήτρος.
- Καζαντζάκης, Ν. (2022). Ταξιδεύοντας: Ισπανία. Αθήνα: Διόπτρα
- Κοτταρίδη, Α. (χ.χ.). Το «Βασίλειον» (ανάκτορο) των Αιγών. Discover Veria. Διαθέσιμο στο https://discoververia.gr/anaktoro-aigai/ (ημερομηνία πρόσβασης 11/10/2024)
- Όμηρος. (2021). Ηλιάδα. Στο ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ (Θ. Μαυρόπουλος, Μεταφρ.). Αθήνα: Ζήτρος.
- Ορφέας. (2016). Αργοναυτικά – Λιθικά – Ορφικά Νεκρικά Κείμενα. (Γ. Θ. Μαυρόπουλος, Μεταφρ.). Αθήνα: Ζήτρος.
- Παυσανίας. (2000). Ελλάδος περιήγησις (Τόμοι 1-3). (Ν. Παπαχατζής, Μετάφρ) Αθήνα: Κάκτος.
- Πλούταρχος. (2021). Αλέξανδρος (Β. Παπαδόπουλος, Μεταφρ.). Θεσσαλονίκη: Μαλλιάρης.
- Σικελιώτης, Δ. (2011). Ιστορική Βιβλιοθήκη. Βιβλία Ε, ΣΤ, Ι: Νησιώτικη Γεωγραφία, Μυθικά και Ιστορικά στοιχεία από τα Τρωικά ως το 480 π.Χ. (Τόμ. 3). (Θ. Μαυρόπουλος, Μεταφρ.) Αθήνα: Ζήτρος.
- Σικελιώτης, Δ. (2011). Ιστορική Βιβλιοθήκη. Βιβλία ΙΓ-ΙΔ: Ιστορικά στοιχεία από το 415 π.Χ. ως το 387 π.Χ. – Σικελική Εκστρατεία των Αθηναίων – Το Τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου – Γεγονότα στην Μ. Ασία (Κύρου Ανάβαση, Κάθοδος των Μυρίων). (Θ. Μαυρόπουλος, Μεταφρ.) Αθήνα: Ζήτρος.
- Στράβων. (1994). Γεωγραφικά. (Π. Θεοδωρίδης, Μεταφρ.) Αθήνα: Κάκτος.
Απαγορεύεται η ολική ή μερική αναπαραγωγή του παρόντος κειμένου με ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό ή οποιονδήποτε άλλο τρόπο χωρίς τη γραπτή άδεια της συγγραφέως Μαρίας Τερζάκη.